Türkmenbaşı

Türmenistan'a yaptığım ve ilk ziyarete ait notlarımı bir önceki kayıtta girmiştim.  Bu ziyarette, Türkiye'de ismini sık sık duyduğumuz Türkmenbaşı'na dair bir çok şey gördük.  O yüzden Türkmenbaşı ile ilgili ayrı ve özel bir kayıt oluşturmak istedim.  Türkmenbaşı ile ilgili detaylı bilgiye rahatça internet sitelerinden görebilirsiniz.  Türkmenistan'ın bağımsızlık ilan etmesinden itibaren ilk Devlet Başkanı.  Oldukça değişik uygulamaları olmuş.  Halk tarafından sevilen uygulamalarından biri bedava su, elektrik ve doğalgaz kullanımı olmuş.  Benzin deseniz zaten deyim yerinde ise "sudan ucuz".  Biz taksi çevirdiğimizde, ne kadar az para vediğimize inanamıyorduk.  Gezdiğim bütün ülkelerdeki en ucuz taksiler Türkmenistan'daydı.

Türkmenbaşı kesinlikle şahsına münhasır bir kişilikmiş. Türkiye de duyduğumuz uygulamaları arasında haftanın ve ayların isimlerini değiştirmesi (aile bireylerinin adı ile), bütün vatandaşlarına ücretsiz benzin ve doğalgaz dağıtması vardı. Benim bizzat şahit olduğum hemen hemen her masada Ruhname kitaplarının bulunması idi. Ruhname 1 ve Ruhname 2, Türkmenbaşı tarafından yazılmış ve “Kuran Allahın kitabıdır, Ruhname mukaddes Türkmen kitabıdır” diye dile getirmiş. Bowling salonu, alışveriş merkezleri gibi yerlerde Ruhname kitaplarının bulunduğu odalar yapılmış. Türkmen bayrakları şehrin her yerinde dalgalanırken, milliyetçi söylemler bina tepelerinde, ofislerde görünebilecek yerlerde asılı.

Türkmenbaşı’nın mezarı ve hemen yanındaki cami çok görkemli. Bu Cami Avrupalı mimarlara yaptırılmış, 20.000 kişilik kapasitesi ile Orta Asya’nın en büyük camisi. Türkmenbaşı’nın anıt mezarında ise, aile bireylerinin de mezarı var. Bizdeki anıtkabir statüsünde, ziyarete açık.

Türkmenistan Notlarım

Bugünlerde İstanbul caddelerinde Türkmenistan Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov'a "Hoşgeldiniz" diyen bilboard'lar var, Türkmenistan'da iş yapan bir holdingin İstanbul'daki AVM'sinin reklamı ile.  Başkan Berdimuhamedov İzmir'i de ziyaret etti ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ile Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan kendisiyle bir araya geldi.  Türkmenistan Başkanını Türkiye'de üst düzey ağırlamamız ve Enerji-Ekonomi Bakanlarınında çekilen resimlerde olması benim için şaşırtıcı değil.  Neden mi, işte Türkmenistan notlarım:   

Türmenistan’a ilk defa Temmuz 2008’de gittim.  Aşgaabat’ta dört gece kaldım.  İlk izlenimlerim:

·         Beş milyon nüfusu ile nispeten küçük bir Orta Asya ülkesi,

·         Her ticari ve ekonomik aktivite devletin kontrolünde, çoğu bakanlıklar bizzat sorumlu oldukları sektörlerde, ticari işlemleri kendileri yapıyorlar veya sıkı kontrol ediyorlar,

·         Enerji kaynakları bol, doğalgaz ve kömürden gelen büyük gelirler ile devlet zengin,

·        Altyapı yatırımları büyük ve inşaat sektörü dinamik.  150 kadar Türk inşaat firması Aşgaabat’ı yeniden inşa ediyorlar.  Bazı büyük projelerde ise 4-5 Avrupa firması inşaat yapıyor,

·        Şehir temiz, düzenli, geceleri ışıklandırılıyor, Türkmenler görünüşe dikkat ediyor,

·        Günün herhangi bir saatinde şehri süpüren bayanlara rastlamak mümkündür.  Sanırım bu bir nevi istihdam yaratma yöntemi de.  Toz yutmamak ve kirlenmemek için bayanlar sıkı sıkı örtündüklerinden, Ninjalara benziyorlar,

·        Öte yandan fakir bir halk göze çarpıyor.  Aşgaabat dışındaki yerleşim birimlerinde özellikle.  Bunu Türkiye’ye çalışmaya gelen Türkmenlerden de biliyoruz aslında.  Ev  temizliği, yaşlı ve çocuk bakımı gibi işler için evlerde yatılı çalışan Türkmenlerin kendi ülkelerinde zor hayat şartlarına sahip olduklarını tahmin edebiliyoruz,

·       Türkmenistan’da Türkçe anlaşmak zor ama mümkündür.  Bize sıcak baktıkları söylenebilir.  Kazakistan’daki gibi negatif bir yaklaşım yok en azından,

·       Örneğin şöyle bir kavram duyduk:  Türkiye ana vatan, Kıbrıs yavru vatan, Türkmenistan ise ata vatan,

·       Aşgaabat’ta yedi veya sekiz bin Türk yaşadığı söyleniyor.  Türk okulları faaliyette,

·       Enerji ve tekstil aktif sektörler, her ikisinde de Türkler faaliyet gösteriyor,

·       Rahmetli Türkmenbaşı Türkleri ülkesinde davet etmiş, Ahmet Çalık’ı Tekstil Bakanı yapmış, Çalık ortaklığı ve işletmesinde faaliyet gösteren 6.000 kişinin çalıştığı iki büyük tekstil yatırımı var, Çalık Holding enerji alanında da bu ülkede aktif olmaya devam ediyor.

Ben Aşgaabatta kaldığım sürece internete bağlanamadım.  Ziyaret ettiğim Türk ticaret ataşemizde dial-up yöntemi ile internete bağlanabildiğini ancak çoğu zaman problem yaşadığını aktardı.

Orta Asya’daki Türk alışveriş merkezlerinden biri de Aşgaabatta:  Adı Yimpaş'tı.