Kırgızistan Notlarıma Ek

İlk seyahatim Ocak 2008’de oldu.  Bu seyahatimde (öğrendiğim kadarı ile) Bişkek 1984’ten beri en soğuk günlerini geçiriyormuş.  Gündüz -15, gece -25 derece idi ve dondurucu bir soğuk vardı.  Şubat 2010’daki seyahatimde de benzer bir soğuk ile karşılaştım.  Muhakkak giyim kuşama dikkat etmek gerekiyor bu ülkeye kışın yapılacak seyahatlerde. İlk seyahatimden sonra gözlemlerim:

·       Orta Asya ülkeleri arasında, 5 milyon nüfusu ile nispeten ufak bir ülke,

·       Nüfusun Kırgızlardan sonra gelen etnik grubu, Özbekler, ülkede (örneğin Kazakistan'daki gibi) çok Rus yok,

·       Bunun bir sebebi, nispeten fakir bir ülke olması, doğal kaynakları sınırlı, sanayi gelişmemiş,

·       Bir Türk olarak, kendimi Azerbaycan’dan sonra en rahat hissettiğim Orta Asya ülkesi oldu, Özbekistan’daki bunaltıcı devlet kontrolü yok, yurtdışından gelen misafirlere (iş-turist) açıklar,

·       Kibar, güler yüzlü, nazik bir millet,

·       Bişkek’te 8.000 civarı (daha sonraları 10.000’i geçmiş sanırım) Türk vatandaşı yaşıyormuş, en ağırlıklı alan eğitim:  Türk üniversiteler, liseleri, ilk ve orta eğitim kurumları var,

·       Buradan mezunlar sadece İngilizce değil, Türkçe de öğreniyorlar, genelde kaldığım otellerde mutlaka Türkçe konuşan çalışanlara rastlamışımdır,

·       Bişkek’te Türkçe yayın yapan radyolar mevcut. 

·       Vefa ve Beta gibi Türk alışveriş merkezleri var, inşaat alanında faaliyet gösteren firmalar var, Demir gibi Türk firmaları, Anadolu grubunun (Coca Cola botllers, Efes Pilsen) şirketleri faaliyet gösteriyor,

·       En aktif sektör konfeksiyon üretimi ve ihracatı. SSCB zamanında bu ülkenin %70 ihtiyacı Kırgızistan’dan karşılanıyormuş, tabi bu ölçek şu anda kalmamış, ama ülkenin en çok istihdamı sağlayan sektörü olmaya devam ediyor,

·      En fazla gelir ise altın madenlerinden geliyor.  Altın fiyatları Kırgız ekonomisi için önemli,

Bu ülkede dünyada daha önce benzerini görmediğim bir Pazar ile karşılaştım:  Dordoi konteyner pazarı.  3.000’e yakında konteyner, 80.000 m2 alana yayılmış, ürün bazlı sokaklardan oluşan ve ne ararsanız bulabileceğiniz bir Pazar.  Ürünler öncelikle Çin’den ama Türkiye, Dubai, Hindistan dahil olmak üzere başka ülkelerden de mallar geliyor.  Pazar sabah 5 gibi açılıyor, diğer birçok ülkeden (Kazakistan, Ukrayna, Tacikistan vs) gelen otobüslere tüccarlar aldıkları malları yükleyip ayrılıyorlar.   

Bişkek’te yoğun bir trafik var.  Araba fiyatları uygun ve trafiğe çıkan araç sayısı son derece fazladır.  Genelde Avrupa, Rusya, Japonya hatta Amerika’dan gelen ikinci el arabalar var.  Bu sebeple bazı arabaların direksiyonu sağda, bazılarının ise soldadır. Ne yazık ki egsoz dumanları şehir havasını ciddi bir şekilde kirletiyor.

İlk ve sonraki seyahtlerimde uçağımızdaki Amerikan personel ve havalimanındaki Amerikan ordusuna ait kargo uçakları dikkatimi çekmişti.  Sonradan Kırgızistan’ın ABD için Afganistan operasyonunu besleyen bir lojistik merkezi olduğunu, ülkede Amerikan üsleri olduğunu öğrendim.

Şubat 2010’da bir müşterimiz ile Türk lokantasında öğle yemeği yiyorduk.  Ben devlet başkanımızın yakınıyım.  Ne zaman isterseniz, sizi görüştürürüm.  Gelin Kırgızistan’a yatırım yapın.  Fabrika kurun.  İşlemlerinizde size çok yardımcı oluruz diye tekif etti.  Kibarca teşekkür ettik.  İki ay sonra Bişkek’te ayaklanma çıktı.  Söz konusu başkan devrildi, hükümet değişti. 

Kışları Bişkek oldukça soğuk oluyor.  Gece -25 dereceyi, gündüz -15 dereceyi şahsen gördüm.  Çok sıkı giyinmek gerekiyor.  Kar yağdığı zaman uzun süre yollardan kalkmıyor.  Şöförler buz üstünde araba kullanmaya alışık.